Արոտների կայուն կառավարման համակարգի ներդրում Սյունիքի մարզի լեռնային համայնքներում

Ծրագրի մանրամասներ և արդյունքներ

Նախագծի հիմնական նպատակն է խթանել հողերի կայուն կառավարման/օգտագործման գործելակերպերի ներդրումը` Սյունիքի մարզի Անգեղակոթ, Տոլորս և Սալվարդ համայնքներում՝ արոտավայրերի և խոտհարքների կողմից տրամադրվող ագրոէկոհամակարգային ծառայությունների և տեղի բնակչության ապրուստի միջոցների բարելավման նպատակով:

Գյուղատնտեսությունը, մասնավորապես՝ անասնապահության ոլորտը, կենսական նշանակություն ունի ծրագրի թիրախային համայնքների համար: Գյուղատնտեսական էկոհամակարգերը, այդ թվում` արոտավայրերը, խոտհարքները և այլ տեսակի լանդշաֆտները, տրամադրում են էկոհամակարգային ծառայություններ, որոնք չափազանց կարևոր են թիրախային համայնքներում կայուն ապրուստի միջոցներ ապահովելու համար: Սակայն, ինչպես Հայաստանի բազմաթիվ գյուղական համայնքներում, թիրախային համայնքներում ևս առկա է հզորությունների պակաս` իրականացնելու անասնաբուծության լավագույն գործելակերպեր արոտավայրերի և խոտհարքների կողմից տրամադրվող էկոհամակարգային ծառայությունների կայուն հոսքն ապահովելու համար: Թիրախային համայնքները հարուստ են բնական կերհանդակային ռեսուրսներով (ավելի քան 12,800 հա), սակայն ներկայումս միջին հաշվով օգտագործվում է դրանց մոտ 1/3-ը: Հեռագնա արոտների սահմանափակ օգտագործումը պայմանավորված է հիմնականում անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների բացակայությամբ կամ առկաների անմխիթար վիճակով, ինչը նպաստում է գյուղամերձ արոտավայրերի գերարածեցմանը:

Նախագծի նպատակն է խթանել մասնակցային պլանավորման գործընթաց բոլոր շահագրգիռ կողմերի/թիարախային խմբերի մասնակցությամբ՝ մշակելու և ներդնելու արոտների կայուն կառավարման համապարփակ համակարգ ծրագրային համայնքներում: 

Ծրագրով նախատեսվում է աջակցել հեռագնա արոտներում ենթակառուցվածքային ցանցի բարելավմանը (արոտներ տանող ճանապարհներ, ջրախմոցներ և մակատեղեր, ֆերմերների համար նախատեսված կացարաններ): Արդյունքում, թիրախային համայնքներում հասանելի արոտավայրերը կավելանան 50%-ով (ավելի քան 2,000 հա), ինչը կնպաստի կերային բազայի քանակի ու որակի բարելավմանը, դեգրադացվող տարածքներում գերարածեցման նվազեցմանը, համայնքային մակարդակում ռեսուրսների կայուն կառավարման համար կարողությունների զարգացմանը:

Նախագծի արդյունքները

Ծրագրի իրականացումից հետո կունենաք հետևյալ արդյունքները.

3 թիրախային համայնքներում ներդրվել են բնական կերհանդակների համապարփակ կառավարման և կայուն օգտագործման գործելակերպեր (ներառյալ հերթափոխային արածեցման համակարգը)՝ մեղմելու հողերի դեգրադացիան,

զարգացել են տեղի բնակչության (արոտօգտագործողներ/ֆերմերներ, ՏԻՄ-ի ներկայացուցիչներ) կարողությունները՝ մշակելու և ներդնելու արոտների կառավարման համակարգ, 

5,850 հա արոտներն օգտագործվում են համաձայն հերթափոխային արածեցման կարգի,

գյուղամերձ արոտների գերարածեցումը նվազել է 2,000 հա հեռագնա արոտների հասանելիության արդյունքում,

հեռագնա արոտները հասանելի են բարելավված ենթակառուցվածքի շնորհիվ (դեպի արոտ տանող բարելավված ճանապարհ -ընդամենը 16 կմ, 4 ջրելատեղ կենդանիների համար, 3 մակատեղեր 450մ2 մակերեսով յուրաքանչյուր համայնքի համար, 3 կացարաններ անասնապահների համար):

Նախագծի հիմնական նպատակն է խթանել հողերի կայուն կառավարման/օգտագործման գործելակերպերի ներդրումը` Սյունիքի մարզի Անգեղակոթ, Տոլորս և Սալվարդ համայնքներում՝ արոտավայրերի և խոտհարքների կողմից տրամադրվող ագրոէկոհամակարգային ծառայությունների և տեղի բնակչության ապրուստի միջոցների բարելավման նպատակով:

Գյուղատնտեսությունը, մասնավորապես՝ անասնապահության ոլորտը, կենսական նշանակություն ունի ծրագրի թիրախային համայնքների համար: Գյուղատնտեսական էկոհամակարգերը, այդ թվում` արոտավայրերը, խոտհարքները և այլ տեսակի լանդշաֆտները, տրամադրում են էկոհամակարգային ծառայություններ, որոնք չափազանց կարևոր են թիրախային համայնքներում կայուն ապրուստի միջոցներ ապահովելու համար: Սակայն, ինչպես Հայաստանի բազմաթիվ գյուղական համայնքներում, թիրախային համայնքներում ևս առկա է հզորությունների պակաս` իրականացնելու անասնաբուծության լավագույն գործելակերպեր արոտավայրերի և խոտհարքների կողմից տրամադրվող էկոհամակարգային ծառայությունների կայուն հոսքն ապահովելու համար: Թիրախային համայնքները հարուստ են բնական կերհանդակային ռեսուրսներով (ավելի քան 12,800 հա), սակայն ներկայումս միջին հաշվով օգտագործվում է դրանց մոտ 1/3-ը: Հեռագնա արոտների սահմանափակ օգտագործումը պայմանավորված է հիմնականում անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների բացակայությամբ կամ առկաների անմխիթար վիճակով, ինչը նպաստում է գյուղամերձ արոտավայրերի գերարածեցմանը:

Նախագծի նպատակն է խթանել մասնակցային պլանավորման գործընթաց բոլոր շահագրգիռ կողմերի/թիարախային խմբերի մասնակցությամբ՝ մշակելու և ներդնելու արոտների կայուն կառավարման համապարփակ համակարգ ծրագրային համայնքներում: 

Ծրագրով նախատեսվում է աջակցել հեռագնա արոտներում ենթակառուցվածքային ցանցի բարելավմանը (արոտներ տանող ճանապարհներ, ջրախմոցներ և մակատեղեր, ֆերմերների համար նախատեսված կացարաններ): Արդյունքում, թիրախային համայնքներում հասանելի արոտավայրերը կավելանան 50%-ով (ավելի քան 2,000 հա), ինչը կնպաստի կերային բազայի քանակի ու որակի բարելավմանը, դեգրադացվող տարածքներում գերարածեցման նվազեցմանը, համայնքային մակարդակում ռեսուրսների կայուն կառավարման համար կարողությունների զարգացմանը:

Նախագծի արդյունքները

Ծրագրի իրականացումից հետո կունենաք հետևյալ արդյունքները.

• 3 թիրախային համայնքներում ներդրվել են բնական կերհանդակների համապարփակ կառավարման և կայուն օգտագործման գործելակերպեր (ներառյալ հերթափոխային արածեցման համակարգը)՝ մեղմելու հողերի դեգրադացիան,
• զարգացել են տեղի բնակչության (արոտօգտագործողներ/ֆերմերներ, ՏԻՄ-ի ներկայացուցիչներ) կարողությունները՝ մշակելու և ներդնելու արոտների կառավարման համակարգ, 
• 5,850 հա արոտներն օգտագործվում են համաձայն հերթափոխային արածեցման կարգի,
• գյուղամերձ արոտների գերարածեցումը նվազել է 2,000 հա հեռագնա արոտների հասանելիության արդյունքում,
• հեռագնա արոտները հասանելի են բարելավված ենթակառուցվածքի շնորհիվ (դեպի արոտ տանող բարելավված ճանապարհ -ընդամենը 16 կմ, 4 ջրելատեղ կենդանիների համար, 3 մակատեղեր 450մ2 մակերեսով յուրաքանչյուր համայնքի համար, 3 կացարաններ անասնապահների համար):